چاه جملچاه جَمَل یکی از چاه‌های هفت‌گانه تبرک یافته به دست پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در اطراف مدینه است. ۱ - مکانچاه جمل در ناحیه جُرْف، در سه میلی (بیش از ۵ کیلومتر) شمال مدینه و در انتهای وادی عقیق، قرار داشت. این چاه را به جهت نام حفر کننده آن یا به دلیل آن که شتری در آن محل مرده بود، بدین نام خوانده‌اند. موقعیت مکانی این منطقه به سبب وجود چاه جمل در کنار چندین چاه دیگر و نیز مجاورت با وادی عقیق، محل مناسبی برای کشت و زرع بود ؛ به گونه‌ای که اهالی مدینه، کنار این چاه، اموالی داشتند.مطری (م،۷۴۱ق.)، در دوره خود، از موقعیت این چاه اظهار بی‌اطلاعی کرده است. [۷]
مطري، محمد بن احمد، التعریف بما آنست الهجره، ص۱۶۳
۲ - مالکبرخی مدینه‌شناسان، این چاه را از املاک عثمان بن عفان، در دوره خلافتش، برشمرده‌اند که در این زمان تعداد زیادی از اسرای عجم در آن‌جا کار می‌کردند ۳ - تبرک توسط پیامبرسمهودی (م،۹۱۱ق.) ، از چاه جمل، به عنوان یکی از چاه‌هایی که به وسیله پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) متبرک شده بود، یاد کرده است. به گزارشی، عبدالله بن رواحه خزرجی و اُسامة بن زید، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را کنار این چاه ملاقات کردند و از بلال که همراه پیامبر بود، در مورد چگونگی وضو ساختن آن حضرت سؤال کردند. در منابع روایی [۱۱]
ابن‌حنبل، احمد، مسند الامام احمد بن حنبل، ج۴، ص۱۶۹.
و فقهی [۱۴]
شافعي، محمد بن ادريس، الام، ج۱، ص۶۸.
روایت دیگری از حضور پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) کنار چاه جمل وجود دارد.۴ - فهرست منابع(۱) الام: محمد بن ادريس الشافعي (م,۲۰۴ق.)، به کوشش محمد زهري، بيروت، دار المعرفه (۲) التعريف بما آنست الهجره: محمد بن احمد المطري (م,۷۴۱ق.)، به کوشش الرحيلي، رياض، دار الملک عبدالعزيز، ۱۴۲۶ق (۳) سبل الهدي و الرشاد في سيرة خير العباد: محمد بن يوسف الشمس الشامي (م,۹۴۲ق.)، به کوشش عادل احمد عبدالموجود و علي محمد معوض، بيروت، دار الکتب العلميه، ۱۴۱۴ق (۴) صحيح البخاري: محمد بن اسماعيل البخاري (م,۲۵۶ق.)، به کوشش عبدالعزيز بن عبدالله بن باز، بيروت، دار الفکر، ۱۴۰۱ق (۵) صحيح مسلم: مسلم بن حجاج نيشابوري (۲۰۶-۲۶۱ق.)، تصحيح محمد فؤاد عبدالباقي، بيروت، دار الفکر، ۱۴۱۹ق (۶) المجموع شرح المهذب: يحيي بن شرف النووي (۶۳۱-۶۷۶ق.)، بيروت، دار الفکر (۷) المحلي بالآثار: علي بن احمد بن حزم (۳۸۴-۴۵۶ق.)، به کوشش احمد شاکر، بيروت، دار الفکر، ۱۴۰۸ق (۸) مسند الامام احمد بن حنبل: احمد بن حنبل (م,۲۴۱ق.)، بيروت، دار الصادر، بي‌تا (۹) المعالم الاثيره: محمد محمد حسن شراب، بيروت، دار القلم، ۱۴۱۱ق (۱۰) معجم البلدان: ياقوت بن عبدالله الحموي (م,۶۲۶ق.)، بيروت، دار صادر، ۱۹۹۵م (۱۱) وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفي: علي بن عبدالله السمهودي (م,۹۱۱ق.)، به کوشش محمد محيي‌الدين عبدالحميد، بيروت، دار الکتب العلميه، ۲۰۰۶م. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۶، برگرفته از مقاله «چاه جَمَل»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۵/۱۴. |